Sümerce ve Hititçe Dilleri Arasındaki Farklar
Sümerce ve Hititçe, farklı diller ve medeniyetlere ait olup hem dil yapısı hem de kültürel bağlam açısından birbirinden oldukça farklıdır:
1. Coğrafya ve Zaman Farkı
• Sümerce: MÖ 3100’lerden itibaren Güney Mezopotamya’da (bugünkü Irak) gelişen bir dildir. Sümerler, dünyanın bilinen en eski yazılı dilini geliştirmişlerdir. Sümerce, MÖ 2000’lere doğru konuşulan bir dil olmaktan çıkmış ancak yazılı bir kült dil olarak varlığını sürdürmüştür.
• Hititçe: MÖ 2000’lerin başlarından itibaren Anadolu’da (bugünkü Türkiye) Hititler tarafından konuşulmuştur. Hitit İmparatorluğu’nun resmi dili olan Hititçe, MÖ 1200’lere kadar kullanılmıştır.
2. Dil Aileleri
• Sümerce: İzole bir dil olarak kabul edilir; yani bilinen hiçbir dil ailesine ait değildir. Sümerce ile diğer diller arasında doğrudan bir akrabalık bulunamamıştır.
• Hititçe: Hint-Avrupa dil ailesine aittir ve bu aileye ait bilinen en eski yazılı dillerden biridir. Bu, Hititçeyi modern Avrupa ve Hint dillerine (Latince, Yunanca, Sanskritçe gibi) bağlar.
3. Yazı Sistemi
• Sümerce: Çivi yazısını icat eden Sümerler, yazı sistemlerini ekonomik, dini ve edebi kayıtlar için kullanmışlardır. Sümerce çivi yazısı, piktografik sembollerle başlamış ve zamanla soyut sembollere dönüşmüştür.
• Hititçe: Hititler de Sümerlerden aldıkları çivi yazısını kullanmışlardır. Bununla birlikte, Hititler hiyeroglif yazısı (Hitit hiyeroglifleri) denilen bir sistemi de kullanmışlardır.
4. Dil Yapısı
• Sümerce: Eklemeli (agglutinatif) bir dildir, yani sözcük köklerine ekler eklenerek anlam oluşturulur. Bu yapı, modern Türkçe gibi dillere benzer.
• Hititçe: Çekimsel (fusional) bir dildir, yani kelimelerin kökleri, eklerle veya değişimlerle anlam kazanır. Bu yapı, modern Avrupa dillerine daha yakındır.
5. Kültürel ve Dinsel Bağlam
• Sümerler: Çoktanrılı bir inanca sahip olan Sümerler, yazılarını mitoloji, astronomi ve hukuk konularında yoğun olarak kullanmışlardır (ör. Gılgamış Destanı).
• Hititler: Hitit dini, Anadolu’nun yerel inanışlarıyla Mezopotamya etkilerini birleştiren bir sistemdi. Yazıtlarında hem dini metinler hem de hukuk ve tarih kayıtları bulunur.
Özet:
Sümerce ve Hititçe, farklı coğrafyalara, dönemlere ve dil yapılarına ait iki ayrı dildir. Sümerce, Mezopotamya’daki ilk medeniyetin bir parçasıyken, Hititçe, Anadolu’daki Hitit İmparatorluğu’nun resmi dili olarak karşımıza çıkar. Sümerce’nin izole bir dil olması, Hititçe’nin ise Hint-Avrupa ailesine ait olması, en temel ayrımdır.