Hattuşa Antik Kenti, Hitit İmparatorluğu’nun başkenti olarak bilinir. Tarihi ve arkeolojik açıdan büyük öneme sahip bir antik kenttir. Çorum ilinin Boğazkale ilçesinde yer alan Hattuşa, Anadolu’nun en etkileyici antik yerleşimlerinden biridir. 1986 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir.
Tarihçesi
Hattuşa’nın ilk yerleşimcileri, MÖ 3. binyılda bu bölgeye hâkim olan Hatti halkıdır.
Hattuşa, Hitit Kralı I. Hattuşili tarafından MÖ 17. yüzyılda başkent ilan edilmiştir. Bu tarihten itibaren şehir, Hitit İmparatorluğu’nun yönetim ve dini merkezi haline gelmiştir.
Hitit İmparatorluğu, MÖ 12. yüzyılda Deniz Kavimleri olarak bilinen grupların baskınları ve iç karışıklıklardan dolayı zayıflamıştır. Bu dönemde Hattuşa, büyük oranda terk edilmiş ve bir daha eski ihtişamına kavuşamamıştır.
Hattuşa, modern dünyada 1906 yılında Alman arkeolog Hugo Winckler tarafından kazılmaya başlanmıştır. 1986 yılında, Hattuşa antik kenti, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır ve günümüzde ziyaretçilerini büyülemeye devam etmektedir.
Yapılar ve Kalıntılar
Hattuşa’da görebileceğiniz bazı önemli yapılar şunlardır:
- Büyük Tapınak: Kentin dini merkezi olup, Fırtına Tanrısı ve Arinna’nın Güneş Tanrıçası’na adanmıştır.
- Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı: Kentin girişlerini süsleyen, simgesel anlamlar taşıyan kapılar. Aslanlı Kapı’da iki aslan heykeli yer alır.
- Yer Kapı: Üstüne çıkılabilen sur yapısıyla dikkat çeker ve savunma amaçlı olarak inşa edilmiştir.
- Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı: Hattuşa’nın 2 km kuzeydoğusunda bulunan bu alan, tanrı ve tanrıça figürlerinin yer aldığı kayalık bir tapınaktır.
Yazıtlar ve Arşivler
Hattuşa’da bulunan çivi yazılı tabletler, Hitit uygarlığının tarihi, yasaları, dini ritüelleri ve diplomatik ilişkileri hakkında önemli bilgiler sunar. Kadeş Antlaşması, tarihte bilinen ilk yazılı barış antlaşmalarından biridir.
Mimari ve Kent Düzeni
Hitit mimarisi, Hattuşa Antik Kenti’nde güçlü surlar, tapınaklar, kraliyet sarayları ve geniş açık alanlarla kendini gösterir. Kent, dönemin şartları dikkate alındığında iyi bir plana sahiptir. Kentin etrafı, güçlü taş surlarla çevrilmiştir ve yer altına gizli geçitler inşa edilmiştir.
Ziyaret ve Müze
Hattuşa Antik Kenti’ni ziyaret ettiğinizde, Boğazköy Müzesi‘nde kazılarda ortaya çıkarılan eserleri de inceleyebilirsiniz. Yazılıkaya gibi yakın çevredeki önemli arkeolojik alanları da görebilirsiniz.
Hattuşa Antik Kenti, Hititlerin mimari ve kültürel zenginliğini gözler önüne sermektedir. Anadolu’nun çok kültürlü yapısının da güzel bir örneğini sunar.
Hattuşa Antik Kenti Dini Yapı
Hattuşa’nın dini yapısı, Hititlerin çok tanrılı (politeist) bir inanç sistemine dayanmaktadır. Hitit panteonu Anadolu tanrılarından oluşurdu. Fethettikleri bölgelerin tanrılarını da kendi panteonlarına dahil ederlerdi. Hitit dini esnek bir yapıdadır; öyle ki Hititlerin inanç sistemi için “Bin Tanrılı Halk” ifadesi kullanılmıştır.
Hitit Panteonu ve Tanrılar
Hititler, doğa güçleri ve kozmik düzen ile bağlantılı tanrılara ibadet etmişlerdir. En önemli tanrılar şunlardır:
- Fırtına Tanrısı (Teşup / Tarhunza): Göklerin, yağmurun ve savaşın tanrısıdır. Ekseriyetle boğa figürüyle sembolize edilmiştir.
- Arinna’nın Güneş Tanrıçası: Hititlerin devlet tanrıçasıdır ve kraliyet ailesi tarafından saygı görmüştür. Güneş ışığını ve bereketi temsil eder.
- Yeraltı Dünyasının Tanrıları: Ölüm ve yeraltı ile ilgili tanrılar, ölülerin ruhlarını koruma ve ahiret inançlarıyla ilişkilidir.
Tapınaklar ve İbadet Ritüelleri
Hattuşa Antik Kenti’nde çok sayıda tapınak bulunmaktadır, en önemlilerinden biri Büyük Tapınak olarak bilinen, Arinna’nın Güneş Tanrıçası ve Fırtına Tanrısı’na adanan tapınaktır. Hitit tapınakları:
- Merkezi bir kutsal alan,
- Çeşitli tanrılar için sunaklar ve
- Tapınak personeline ait odalar içerir.
Kurban ritüelleri, dinin merkezinde yer alır ve hayvanların (boğa, koyun vb.) sunulmasıyla gerçekleştirilirdi. Dualar ve müzik eşliğinde yapılan törenler, tanrıların lütuflarını kazanmayı amaçlardı.
Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı
Hattuşa Antik Kenti’nin hemen kuzeydoğusundaki Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı, Hititlerin dini mimarisi açısından büyük öneme sahiptir. Burada kaya üzerinde tanrı ve tanrıça rölyefleri görebilirsiniz. Yazılıkaya iki ayrı galeri içerir:
- Büyük Galeri (Galeri A): Fırtına Tanrısı Teşup ve Güneş Tanrıçası’nın resmedildiği sahneler yer alır.
- Küçük Galeri (Galeri B): Ölüm ve yeraltı inançlarına ait betimlemeler yer alır.
Tapınak, yılın belirli zamanlarında yapılan törenler için kullanılmıştır ve muhtemelen Hititlerin Yeni Yıl kutlamalarında aktif bir rol oynamıştır.
Kralın Dini Rolü
Hitit kralları, toplumun dini ve siyasi önderleriydi. Kral, tanrıların yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edilirdi ve dini törenlere bizzat katılırdı. Kraliçe Tavananna ise Güneş Tanrıçası kültünde önemli bir rol üstlenirdi.
Din ve Diplomasi
Hititlerin dini inançları, siyasi ilişkilerde de kendini gösterir. Yapılan antlaşmalara tanrıları şahit kılarlardı. Kadeş Antlaşması gibi metinlerde tanrılara yeminler edilmesi, dinin diplomasi üzerindeki etkisini ortaya koyar.
Son söz, Hattuşa’nın dini yapısı; çok tanrılı, doğa merkezli ve ritüel ağırlıklı bir inanç sistemidir. Hititler, fethettikleri toprakların tanrılarını yok saymamış, kendi panteonlarına dahil ederek kültürel anlamda zengin bir ortam yaratmışlardır. Bu haliyle de Anadolu’da var olan eşsiz medeniyetlerden biridir.
[…] Hattuşaş (Boğazköy): Hitit başkenti ve tabletlerin bulunduğu yer. […]