Resim yasağı, hem Yahudilikte hem de İslam’da tarihsel ve teolojik temellere dayanan bir kavramdır. Bu yazıda, her iki dinin kutsal metinleri ve yorumları çerçevesinde resim yasağının nasıl şekillendiğini inceleyeceğiz.
Resim Yasağı Nedir?
Resim yasağı, insan veya canlı varlıkların tasvir edilmesini kısıtlayan dini bir ilkedir. Bu yasağın temelinde, putperestliğe karşı duyulan hassasiyet ve Tanrı’nın suretinin tasvir edilemeyeceği inancı yer alır.
Yahudilikte Resim Yasağı
Yahudilikte resim yasağının kökeni On Emir’e dayanır:
“Kendine yukarıda göklerde, aşağıda yerde veya yerin altında suda olan hiçbir şeyin suretini yapmayacaksın.” (Çıkış 20:4)
Bu emir, putperestlikten korunmak amacıyla verilmiştir. Yahudi geleneğinde, özellikle Ortadoks Yahudilik bu yasağı katı şekilde uygular. Sinagoglarda insan figürlerine nadiren rastlanır; daha çok simgesel ve yazılı süslemeler tercih edilir.
Yahudi Sanatında Yasağın Etkisi
Yasağa rağmen, özellikle Helenistik dönemde ve Orta Çağ’da bazı Yahudi topluluklarında insan figürlerine yer veren sanat eserleri görülmüştür. Ancak bu istisnalar, dini metinlere sıkı bağlılığın gevşediği dönemlerle sınırlıdır.
İslam’da Resim Yasağı
İslam’da resim yasağı daha çok hadisler üzerinden şekillenmiştir. Kur’an’da doğrudan bir resim yasağından söz edilmez; ancak hadislerde Peygamber Muhammed’in, canlı varlıkların tasvir edilmesini yasakladığı rivayet edilir:
“Resim yapanlara kıyamet gününde azap edilecek, onlara ‘Yarattığınız şeylere can verin bakalım’ denilecektir.” (Buhari, Libas, 89)
Bu rivayetler, özellikle insan ve hayvan figürlerinin yapılmasını tehlikeli gören bir tutumun gelişmesine neden olmuştur.
İslam Sanatında Soyutlama
İslam sanatında, resim yasağının etkisiyle geometrik desenler, hat sanatı ve arabezk motifler ön plana çıkar. Bu, hem yaratma fiilinin Allah’a ait olduğu inancına hem de görsel temsilin putperestliğe götürebileceği endişesine dayanır.
Ortak Noktalar ve Farklılıklar
| Nokta | Yahudilik | İslam |
| Temel Gerekçe | Putperestlik karşıtlığı | Putperestlik karşıtlığı |
| Kutsal Metin | Çıkış 20:4 (Tevrat) | Hadisler |
| Sanat Anlayışı | Simge ve yazı ağırlıklı | Hat ve geometrik desenler ağırlıklı |
| Uygulama Şiddeti | Mezheplere göre değişken | Mezheplere göre değişken |
Sonuç
Yahudilik ve İslam’da resim yasağı, her iki dinde de tevhid inancını korumaya yönelik bir tedbirdir. Her iki gelenekte de bu yasağın uygulanma biçimi tarihsel, kültürel ve mezhepsel bağlamlarda farklılık göstermektedir. Günümüzde ise bu yasağın yorumları, modern sanat ve teknolojiyle birlikte daha da çeşitlenmiştir.